เรื่องราวของบ้านครึ่งใต้ หมู่บ้านที่ได้รับการยอมรับว่าจัดการขยะได้ดีที่สุดแห่งหนึ่ง
นี่คือชุมชนที่มีการแยกขยะโดยละเอียด มีการนำขยะมาใช้จ่ายแทนเงินหลากหลายรูปแบบ ที่สำคัญพวกเขาตั้งกฎของหมู่บ้านในการจัดการขยะขึ้นมา และบังคับใช้มันอย่างจริงจัง
จากหมู่บ้านที่ไม่มีความรู้ในการจัดการขยะ ปัจจุบันบ้านครึ่งใต้กลายเป็นหมู่บ้านที่แทบไม่มีขยะหลงเหลืออยู่เลย ว่ากันว่าที่เป็นเช่นนี้เพราะพวกเขาไม่เคยทำอะไรเล่นๆ
นี่คือหมู่บ้านที่ทำอะไรแล้วมีแต่คำว่า ‘เอาจริง
แยกขยะให้ละเอียด
บ้านครึ่งใต้ตั้งอยู่ที่ตำบลครึ่ง อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย หลังจากได้รับรางวัลหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงแล้วก็เริ่มมีคนเดินทางมาดูงานกันไม่ขาดสาย ทุกคนมาพร้อมกับขยะมากมากมาย เทศบาลในเวลานั้นก็ไม่มีนโยบายมาเก็บขยะ ชาวบ้านส่วนใหญ่จัดการขยะกันเองด้วยการฝังในท้องไร่ท้องนา ไม่ก็เผาทำลาย ทำให้ที่นี่กลายเป็นหมู่บ้านที่มีปัญหาขยะ
“เรามีปัญหาขยะเรื่อยมา หากปล่อยไว้ให้เนิ่นนานจะกลายเป็นปัญหาใหญ่โต จนกระทั่งถึงปี 2554 เราจึงตัดสินใจประชุมชาวบ้าน กำชับให้ทุกคนต้องลุกขึ้นมาจัดการขยะ จากนั้นจึงทำโครงการเสนอไปที่เทศบาลตำบลครึ่งให้จัดบุคลากรมาให้ความรู้กับพวกเรา ซึ่งตรงกับช่วงที่ทางเทศบาลมีนโยบายสนับสนุนเรื่องการจัดการขยะมาพอดี ก็เลยมาจัดอบรมที่หมู่บ้านของเรา”
สมเพชร ทะชัย ผู้ใหญ่บ้านครึ่งใต้บอกเล่าจุดเริ่มต้นในการหันมาจัดการขยะ เมื่อมีความรู้ชาวบ้านจึงเริ่มวางแผน มีการแยกขยะออกเป็น 5 ประเภทคือ ขยะรีไซเคิล ขยะอินทรีย์ ขยะทั่วไป ขยะอันตราย และขยะติดเชื้อ อย่างไรก็ตามบางครอบครัวได้ทำการคัดแยกขยะให้แยกย่อยลงไปอีก
“ยกตัวอย่าง ขยะรีไซเคิล ชาวบ้านเขาจะแยกย่อยออกไปอีก 4 ประเภท คือ กระดาษ พลาสติก ขวดแก้ว แล้วก็พวกโลหะ ที่เราแยกละเอียดลงไปก็เพื่อฝึกให้ทุกคนมีความเป็นระเบียบเรียบร้อย ที่สำคัญการแยกขยะทำให้ขายได้ราคาดีกว่าเดิม ส่วนขยะอินทรีย์เราก็แยกออกไปอีก 3 ประเภท ขยะพวกเศษอาหารเราจะนำลงถังน้ำหมัก ขยะเศษใบไม้นำไปทำเป็นปุ๋ยหมัก ขณะที่พวกเศษผัก ผลไม้ นำไปทำปุ๋ยมูลไส้เดือน เพาะพันธุ์ขาย รวมทั้งนำไปเลี้ยงหมูเลี้ยงไก่ในหมู่บ้าน เป็นต้น
ขยะแทนเงิน
การใช้ขยะแทนเงินของคนบ้านครึ่งใต้นั้นมีมากมายไม่ว่าจะเป็นโครงการขยะออมบุญ หรือโครงการตลาดนัดขยะ
“ปกติเวลาเราทอดผ้าป่า คนส่วนใหญ่เขาจะเอาเงินใส่ต้นผ้าป่า แต่ที่นี่ชาวบ้านจะเอาขยะไปกองที่วัดแล้วทำการขายขยะวันนั้นเลย เงินที่ได้มาก็มอบให้วัดทั้งหมด เท่ากับว่าขยะก็ลดลง วัดก็ได้เงิน คนก็ได้บุญ” วันเพ็ญ ทะชัย ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน เล่าถึงรูปแบบของโครงการขยะออมบุญ นอกจากกิจกรรมนี้แล้ว โครงการตลาดนัดขยะก็เป็นอีกหนึ่งกิจกรรมที่เธอมีส่วนร่วมอย่างสม่ำเสมอ
“ทุกวันที่ 5 ของเดือนเราจะมีกิจกรรมตลาดนัดขยะ ทุกคนจะนำขยะมาขายที่ศูนย์ ขายได้เท่าไหร่ก็จะเอาเงินสดให้วันนั้นเลย กำไรที่ได้มาเราจะนำไปแบ่งให้คณะกรรมการ และปันผลให้กับชาวบ้านในช่วงสิ้นปี”
การทำขยะให้เป็นเงิน ส่งผลให้ผู้คนบ้านครึ่งใต้ หันมาจัดการขยะด้วยตัวเอง อย่างไรก็ตามเรื่องการจัดการขยะของพวกเขาไม่ได้สิ้นสุดลงเพียงเท่านี้ เนื่องจากยังมีเรื่องของคนนอกที่แอบลักลอบมาทิ้งขยะในหมู่บ้านให้ต้องจัดการอยู่
บังคับใช้กฎอย่างจริงจัง
บ้านครึ่งใต้มีกฎเหล็กที่ใช้ในการจัดการขยะคือหากพบเห็นใครลักลอบนำขยะมาทิ้งในพื้นที่ หากจับได้มีโทษปรับ 5,000 บาท โดยตั้งแต่หมู่บ้านตั้งกฎขึ้นมาเคยเกิดเหตุการณ์ทำผิดมาแล้ว 2 ครั้ง การบังคับใช้กฎอย่างเด็ดขาด ทำให้ไม่มีใครกล้านำขยะมาทิ้งที่นี่อีก นี่คือหนึ่งในเคล็ดลับที่ทำให้บ้านครึ่งใต้จัดการขยะได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ทุกอย่างไม่มีอะไรยาก แค่ทำอะไรแล้วทำให้จริง
